Zadania służby BHP

1.    WSTĘP

Praca jest elementem podlegającym w sposób szczególny ochronie prawnej, mającej na celu zagwarantowanie bezpieczeństwa w głównej mierze zdrowia i życia ludzkiego podczas wykonywania pracy. Na gwarancję bezpieczeństwa składają się przede wszystkim treści norm prawa pracy, które zostały ustanowione w interesie osób pracujących oraz w celu ochrony tych interesów. Część norm prawa pracy ma na celu ochronę zdrowia pracowników przed zagrożeniami, jakie mogą wystąpić podczas wykonywania pracy. W Polsce cele te regulowane są przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy.


Nieodzownym elementem, oprócz znajomości przepisów prawnych związanych z bezpieczeństwem i higieną pracy, jest zarządzanie bezpieczeństwem i higieną pracy. Zarządzanie bhp jest procesem złożonym, związanym z planowaniem, organizowaniem oraz motywowaniem ludzi do odpowiednich działań, które przyczynią się do stworzenia warunków pracy pozbawionych elementów zagrażających życiu lub zdrowiu samych zatrudnionych. Właściwie prowadzony proces zarządzania bhp może w znacznym stopniu przyczynić się do wyeliminowania lub ograniczania negatywnego odziaływania procesów czy też środowiska pracy (np. zagrożenia wynikające z konstrukcji i zabezpieczeń maszyn i urządzeń technicznych) oraz do zapobiegania wypadkom przy pracy, chorobom zawodowym bądź innym szkodliwym wpływom pracy na zdrowie i życie pracownika. Aby to wszystko było możliwe niezbędne jest także zapewnienie skutecznej metody kontrolowania całego procesu zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy.

W celu zapewnienia właściwego poziomu bezpieczeństwa, firmy zewnętrzne powinny zostać przeszkolone przed przystąpieniem do pracy na terenie firmy oraz powinny zostać zobligowane do stosowania obowiązujących na terenie zakładu zasad i przepisów, które zapewniają właściwy poziom bezpieczeństwa.

2. ZARZĄDZANIE BEZPIECZEŃSTWEM I HIGIENĄ PRACY W ZAKŁADZIE

Z uwagi na fakt, iż obecnie firmy chceąsię wyróżniać i pozostawać w czołówce, niezbędne jest wdrożenie a następnie utrzymanie certyfikatów ISO 14001 i OHSAS 18001. Funkcjonowanie w zakładzie tych norm pozwala na znacznie sprawniejsze zarządzanie procesami związanymi nie tylko z ochroną środowiska, ale przede wszystkim z bezpieczeństwem i higieną pracy. Jest to niezmiernie ważne z uwagi na ilość pracowników z firm zewnętrznych, która może wykonywać prace na terenie firmy.

Rys. 4.1. Schemat kołowy właściwie funkcjonującego systemu bhp

Źródło: http://epplans.com/external/menu44/menu1.html

Jednym z podstawowych obowiązków spoczywających na pracodawcy jest dbałość
o bezpieczeństwo i higienę pracy. Zgodnie z obowiązującymi przepisami[1], obowiązek stworzenia służby bhp ciąży na pracodawcy zatrudniającego więcej niż 100 pracowników.
W innym przypadku, czyli w sytuacji, w której pracodawca zatrudnia do 100 osób, obowiązki i zadania służb bhp należy powierzyć jednemu z pracowników zatrudnionych przy innej pracy.

Początki służby bhp związane są z nowelizacją Kodeksu pracy z dnia 2 lutego 1996 roku. Związane to było między innymi z konieczności dostosowania naszych przepisów do wymogów Unii Europejskiej[2], mówiących o obowiązku pracodawców do wyznaczenia odpowiedniej służby (pracownika lub pracowników), której głównym celem będzie działalność w zakresie ochrony zdrowia i zapobieganiu ryzyku zawodowemu.

Zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów[3], służba bhp podlega bezpośrednio pracodawcy a w przypadku, gdy pracodawca jest jednostką organizacyjną, podlega bezpośrednio osobie zarządzającej tą jednostką lub osobie, która wchodzi w skład zarządu organizacji. Zapisy rozporządzenia wykluczają sytuację, w której służba bhp mogłaby podlegać osobie spoza zarządu organizacji.

Służba bezpieczeństwa i higieny pracy pełni w zakładzie pracy funkcje doradcze
i kontrolne w zakresie bhp i w związku z tym nie ponosi odpowiedzialności za stan bezpieczeństwa i higieny pracy w takim stopniu jak pracodawca. Sam fakt utworzenia służby bhp nie zwalnia pracodawców oraz osób kierujących pracownikami od ciążących na nich obowiązków w zakresie bhp, a tym bardziej od odpowiedzialności za ich naruszenie[4].

Żaden z przepisów nie przedstawia wytycznych co do liczby pracowników, którzy mają stanowić służbę bhp. Określenie składu służby leży tylko i wyłącznie w gestii samego pracodawcy, który jest zobowiązany do wzięcia pod uwagę ilość pracowników, warunki
i uciążliwość pracy oraz związane z pracą zagrożenia zawodowe[5]. Niemniej jednak liczba pracowników służby bhp może zostać zwiększona na wniosek właściwego inspektora pracy[6], który ma prawo nakazać pracodawcy zwiększenie ilości osób należących do służby bhp. Zgodnie z rozporządzeniem[7], jednym ze stanowisk, na które zatrudnia się pracownika służby bhp jest inspektor, starszy inspektor, specjalista, starszy specjalista oraz główny specjalista do spraw bezpieczeństwa i higieny pracy. W celu pełnienia jednej ze wspomnianych funkcji niezbędne jest spełnienie odpowiednich wymagań kwalifikacyjnych, jak posiadanie wyższego wykształcenia lub studiów podyplomowych o kierunku lub specjalności w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy. Co więcej, aby uzyskać wyższy stopień niezbędne jest odbycie stażu pracy w służbie bhp przez odpowiedni okres czasu – 3 lata w przypadku starszego specjalisty ds. bhp. Nie są to jednak jedyne kryteria pomagające wypełnić wymagania kwalifikacyjne. Obowiązkowo każdy z pracowników służby bhp musi ukończyć szkolenie w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy przeznaczone wyłącznie dla pracowników służby bhp.[8]

W przypadku, kiedy wobec pracodawcy wymaga się zatrudnienia służby bhp, a ten nie jest w stanie wybrać odpowiedniej osoby spośród swojej załogi, to ma on w świetle prawa[9], możliwość powierzenia wykonywania zadań służby bhp osobom spoza własnej firmy.
W przeciwnym wypadku, jest on zobowiązany do powierzenia służby bhp kompetentnemu pracownikowi z firmy. Jest to w pełni zgodne z dyrektywą Nr 89/931[10], mówiącą
o pierwszeństwie kompetentnego pracownika przed specjalistą od bhp z zewnątrz, co wynika między innymi z lepszej znajomości problemów danego zakładu przez pracownika danej firmy.

Należy zaznaczyć, że przedsiębiorstwo, pracownicy i klienci tworzą system, którego poszczególne elementy znajdują się w dynamicznym związku. Pełne zaangażowanie wszystkich pracowników w strategiczne cele firmy, osiągane poprzez zapewnienie możliwie wysokiego poziomu obsługi klientów, budowane jest poprzez[11]:

·         system komunikacji wewnątrz firmy,

·         współpracę pomiędzy różnymi komórkami i osobami w firmie,

·         system motywacji,

·         system szkoleń.

 

4.1Obowiązki pracodawcy

Kodeks pracy nakłada na pracodawcę podstawowy obowiązek, jakim jest zapewnienie pracownikom bezpiecznych i higienicznych warunków pracy[12] oraz jasno określa, że to pracodawca w pełni ponosi odpowiedzialność za stan bhp w zakładzie pracy[13]. Powierzenie kwestii bhp innej osobie nie zwalnia pracodawcy z tej odpowiedzialności, i co więcej, jeśli doszło do naruszenia zasad lub przepisów związanych z bezpieczeństwem i higieną pracy, pracodawcę nie może w żaden sposób przenieść odpowiedzialności za naruszenia / niedopatrzenia na osobę trzecią.

Do podstawowych obowiązków pracodawcy w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy należy zaliczyć[14] przede wszystkim:

• organizowania pracy w sposób zapewniający bezpieczne i higieniczne warunki pracy,
• zapewnienie przestrzegania w zakładzie pracy przepisów oraz zasad bezpieczeństwa
  i higieny pracy,
• wydawanie polecenia usunięcia uchybień w tym zakresie oraz kontrolowanie wykonania tych poleceń,
• zapewnienie wykonania nakazów, wystąpień, decyzji i zarządzeń wydawanych przez organy nadzoru nad warunkami pracy,
• zapewnienie wykonania zaleceń społecznego inspektora pracy.

Wymienione powyżej obowiązki odnoszą się także do innych osób, które wykonują pracę na innej podstawie niż stosunek pracy ( mowa m.in. o umowie zlecenia, umowie
o dzieło) właśnie w zakładzie pracy lub też miejscu wyznaczonym przez pracodawcę. Oczywiście te same obowiązki pracodawcy dotyczą sytuacji związanej z wykonywaniem prac przez uczniów i studentów, którzy odbywają zajęcia na terenie zakładu[15]. Co więcej, pracodawca ma obowiązek przeszkolenia pracownika w zakresie bhp przed dopuszczeniem go do pracy oraz obowiązek prowadzenia szkoleń okresowych, zatem jest odpowiedzialny za nie dopuszczenie pracownika bez odpowiedniego szkolenia i wiedzy do pracy[16]. Warto zaznaczyć, że wspomniane szkolenia muszą odbyć się zarówno w czasie pracy jak i na koszt pracodawcy[17].

W przypadku firm zewnętrznych, wykonujących pracę na terenie naszej firmy okazało się, że ciężko jest uzyskać od Zleceniobiorcy właściwych dokumentów stwierdzających brak przeciwskazań do wykonywanej pracy oraz przedstawiających komplet przebytych szkoleń oraz zaświadczenie lekarskie. W celu usprawnienia procesu zdobywania potwierdzeń dotyczących stanu szkoleń pracowników Zleceniobiorcy, wysyłany zostanie odpowiedni dokument (Załącznik 2), w którym muszą zostać wymienieni wszyscy pracownicy mający
u nas wykonywać prace, oraz który musi zostać podpisany przez Zleceniobiorcę – podpis potwierdza, że wszystkie wymienione w dokumencie osoby mają właściwe szkolenia i nie mają przeciwskazań do wykonywania prac na terenie naszego zakładu. Posiadanie takiego oświadczenia jest podstawą do tego, aby osoby mogły wejść na teren zakładu i odbyć szkolenie prowadzone przez specjalistę ds. bhp. Należy w tym momencie zaznaczyć,
że pracodawca nie może dopuścić do pracy pracownika na określonym stanowisku bez aktualnego orzeczenia lekarskiego, stwierdzającego brak przeciwwskazań do wykonywania pracy na określonym stanowisku[18].

Nieodzownym elementem jest także informowanie pracowników w występujących na danym stanowisku rodzajach zagrożeń i wymaganych do stosowania środków ochrony indywidualnej. W związku z powyższym, niezbędna jest znajomość stosowanych czynników szkodliwych oraz ich rzeczywistych i dozwolonych stężeń. Aby spełnić wymagane normy niezbędne jest wykonywanie stosownych pomiarów, których częstotliwość zależy zarówno od rodzaju czynników szkodliwych jak i od i uzyskanych wyników pomiarów. Oczywiście koszty pomiarów pokrywane są przez pracodawcę, podobnie jak koszt środków ochrony indywidualnej.

Na pracodawcy spoczywają także obowiązki dotyczące m.in. pomieszczeń pracy, narzędzi, odzieży roboczej a także środków ochrony indywidualnej. Do podstawowych obowiązków należy zaliczyć:

• zapewnienie pomieszczenia pracy odpowiedniego do rodzaju wykonywanych prac
  i liczby zatrudnionych pracowników^[19],
• utrzymywanie obiektów budowlanych i znajdujących się w nich pomieszczeniach pracy, a także terenów i urządzeń z nimi związanych w stanie zapewniającym bezpieczne i higieniczne warunki pracy^[20],
• zapewnienie odpowiednich urządzeń higieniczno-sanitarnych, niezbędnych środków higieny osobistej oraz środków^[21] do udzielania pierwszej pomocy w razie wypadku^[22],
• zapewnienie nieodpłatnych środków ochrony indywidualnej (spełniające wymagania dotyczące oceny zgodności) zabezpieczających przed działaniem niebezpiecznych
  i szkodliwych dla zdrowia czynników występujących w środowisku pracy oraz informować o sposobach posługiwania się tymi środkami^[23],
• zapewnienie odzieży i obuwia roboczego^[24],
• jeżeli jest to niezbędne ze względów profilaktycznych – zapewnienie posiłków
  i napojów^[25].

W związku z obowiązkiem dostarczenia przez pracodawcę środków ochrony indywidualnej, spoczywa na nim również obowiązek nie dopuszczenia pracownika do pracy bez tych środków[26]. Pracodawca ma obowiązek udostępnić kartę charakterystyki pracownikom, zaś pracownicy, stosujący niebezpieczne substancje lub preparaty, mają obowiązek zapoznać się z nią oraz stosować się do jej zaleceń[27]. Podstawowym działaniem każdego pracodawcy powinno być podjęcie stosownych działań w celu wyeliminowania zagrożenia. W przypadku, kiedy nie da się całkowicie wyeliminować źródła, niezbędne staje się ograniczenie jego wpływu np. poprzez zastosowanie odpowiednich środków ochrony indywidualnej, których podstawowym zadaniem jest zmniejszenie niebezpiecznego oddziaływania czynników zewnętrznych (np. hałas, uczulające / drażniące substancje chemiczne itp.).

Obowiązki pracodawcy nie kończą się jednak na nieodpłatnym dostarczeniu właściwie dobranych ŚOI. Aby spełniały one dobrze swoją rolę, niezbędne jest także (i to leży po stronie pracodawcy) organizowanie szkoleń z zakresu ich używania czy też sposobu przechowywania oraz czyszczenia, dezynfekcji czy też konserwacji i dokonywania napraw.

Z uwagi na silnie rozwijający się rynek i konkurencję, dobór a następnie wybór właściwych ŚOI nie jest takie łatwe. Należy pamiętać, że jednym z podstawowych wymogów stawianych ŚOI jest przede wszystkim spełnianie podstawowych wymagań bhp oraz być właściwie dobrane pod kątem właściwego źródła zagrożenia i rzeczywistych warunków,
w jakich mają one być zastosowane. Co więcej nie powinny być uciążliwe dla samego użytkownika, jak i nie powinny zwiększyć poziomu zagrożenia, jaki był przed użyciem ŚOI.

W celu właściwego doboru ŚOI niezbędna jest ocena ryzyka związana przede wszystkim z właściwościami substancji, potencjalnymi zagrożeniami, czasem ekspozycji
i prawdopodobieństwem wystąpienie niepożądanych objawów. Równie istotnym czynnikiem jest ocena dokonana przez samych użytkowników ŚOI i nie chodzi tu o same środki, ale również o informacje związane z samym środowiskiem pracy. Właściwa karta doboru ŚOI powinna zawierać takie rzeczy jak:

• rodzaj wykonywanej pracy na danym stanowisku (z uwzględnieniem jej uciążliwości, pozycji w jakich pracownik wykonuje pracę, sposobu wentylacji pomieszczenia / stanowiska pracy, czasu, przez jaki pracownik pozostaje narażony na dany czynnik),
• rodzaje czynników szkodliwych / niebezpiecznych wraz z ich stężeniami lub natężeniami na danym stanowisku pracy,
• części ciała osób bezpośrednio narażonych na działanie wspomnianych czynników,
• analizą ograniczenia czynności wykonywanych podczas pracy na danym stanowisku pracy, pozwalających na zmniejszenie potencjalnego zagrożenia,
• informacje o dodatkowych zagrożeniach mogących zaistnieć na danym stanowisku pracy.

Powyższe informacje są podstawowymi, które następnie należy skonfrontować indywidualnie z pracownikiem, a w zasadzie z jego wymiarami ciała czy też płcią. Ważne jest to, aby pracownicy mogli przetestować kilka wariantów danego środka (przy czym każdy
z nich musi spełniać minimalne wymagania dotyczące zastosowania na danym stanowisku pracy) i zdecydować, który tak naprawdę sprawdza się najlepiej.

Co więcej, kolejnym istotnym czynnikiem jest kompatybilność wybranych już ŚOI
z innym rodzajem ŚOI, gdyż istnieje prawdopodobieństwo, że niezbędne może okazać się np. jednoczesne zastosowanie, gogli, ochronników słuchu oraz półmaski – w przypadku, gdy tych ŚOI nie dałoby się zastosować jednocześnie, pracownik narażony byłby na dodatkowe czynniki. Należy zapamiętać, że jednoczesne stosowanie ŚOI nie może wpływać negatywnie na właściwości ochronne każdego ŚOI z osobna i stąd dobór właściwych środków ochrony indywidualnej jest tak ważny i jednocześnie trudny.

Dlatego po wprowadzeniu obowiązku stosowania określonych ŚOI kolejnym ważnym krokiem jest ocena ich przydatności a zarazem skuteczności. Przede wszystkim należy sprawdzić, czy sprawdziły się pod kątem ochrony np. przed pyłami, czy były proste
i wygodne w zastosowaniu, czy dały się łatwo wyregulować, czy sprawdziły się w warunkach panujących na danym stanowisku pracy. Dzięki wspomnianym informacją, możemy łatwo określić czy zastosowane środki, oprócz wymaganej ochrony, zapewniają komfortową
i bezpieczną pracę, a co więcej pozwoli na dodatkowe spostrzeżenia dotyczące specyficznych wymagań na każdym z etapów użytkowania.

Środki ochrony indywidualnej będą właściwie stosowane pod warunkiem, że komórka bhp poinformuje przede wszystkim pracownika o występujących na danym stanowisku zagrożeniach, przeszkoli go z zasad użytkowania takich środków oraz określi czas i zakres ich stosowania jak i zakres i częstotliwość kontroli i konserwacji. Dodatkowo przy ŚOI powinny znajdować się zrozumiałe instrukcje użytkowania, aby każdy pracownik bez najmniejszych problemów umiał ochronić się przed czynnikiem zagrażającym (Załącznik 4).

To wszystko, bazując na doświadczeniu, nie jest wystarczającą „mobilizacją” do używania ŚOI. Mimo szkoleń, instrukcji oraz ogólnie dostępnych informacji
i obowiązujących procedur, część pracowników nadal niekiedy nie stosuje żadnej ochrony. Właściwym postępowaniem w takim wypadku jest okresowa kontrola pracowników pod kątem używania ŚOI podczas procesów na stanowisku pracy, jak i kontrola z zakresu samego zakładania, czyszczenia, konserwacji danego środka. Ważne jest także to, aby nigdy nie lekceważyć faktu zaniedbywania przez pracownika obowiązku stosowania ŚOI. W przypadku „przyłapania” osobnika na nie stosowaniu ŚOI należy dokładnie zbadać, jakie są tego przyczyny i podjąć odpowiednie działania, aby podobna sytuacja nie miała już miejsca.

Po stronie pracodawcy leży zapewnienie, że zakupione środki ochrony indywidualnej są oznakowane znakiem CE, gdyż stosując ŚOI bez takiego oznakowania popełnia wykroczenie przeciwko swoim pracownikom. Dlatego po dokonaniu zakupu środków ochrony indywidualnej, w interesie pracodawcy jest sprawdzenie poprawności oznakowania
i specyfikacji, pod kątem zgodności z wymaganiami ujętymi w złożonym zamówieniu. Ważne jest także to, aby instrukcja użytkowania była opracowana w języku polskim
i zawierała opis symboli, które znajdują się na wyrobie[28].

Środki ochrony indywidualnej są tylko jednym z elementów, na które pracodawca musi zwrócić szczególną uwagę. Przepisy prawa narzucają także na pracodawcę wymagania również w innym zakresie[29] i dotyczą one m.in.:

• obiektów budowlanych i pomieszczenia pracy,
• maszyn i urządzeń technicznych stanowiących wyposażanie stanowisk pracy.

Szczególne środki ostrożności a także odpowiednie środki ochrony indywidualnej muszą być zachowane i zastosowane przy pracy z substancjami niebezpiecznymi (mowa tu
o takich substancjach jak substancje kancerogenne i mutagenne czy też o czynnikach biologicznych).

Niewątpliwie największą odpowiedzialnością pracodawcy jest zapewnienie takich warunków pracy, aby uniknąć wypadku. Jest to element bardzo ważny i możliwy do właściwego zaimplementowania pod warunkiem współpracy wszystkich pracowników – nie tylko samej służby bhp. Istotną rolę odgrywają w tym przypadku wszystkie zdarzenia potencjalnie wypadkowe tzw. „prawie wypadki” oraz przypadki, które klasyfikuje się jako podstawowa pierwsza pomoc. Każde z takich zdarzeń powinno być raportowane do służby bhp oraz do bezpośredniego przełożonego, którzy po szczegółowym zbadaniu okoliczności zaistniałego zdarzenia powinni przygotować stosowny raport a następnie poinformować wszystkich członków załogi o zaistniałych incydentach (Tab.4.1.1).

Prawdą jest to, że wypadków da się uniknąć i zależy to w dużej mierze od samej kultury bezpieczeństwa, która jest stosunkowo bardzo dobrze rozwinięta na terenie omawianego zakładu. Podczas gdy tradycyjne podejście do zapewnienia bezpieczeństwa skupia się głównie na rozwiązaniach technicznych wynikających z przeprowadzonej analizy ryzyka, kultura bezpieczeństwa odwołuje się do innych równie ważnych elementów jakimi są ludzkie zachowania podczas pełnienia codziennych obowiązków oraz podejście przełożonych do kwestii związanych z bhp.

Tab. 4.1.1. Formularz zgłaszania incydentów / wypadków/ prawie wypadków

Data zdarzenia	OPIS - zdarzenia	Kto i kiedy zgłosił zdarzenie	Zgłoszenie do HSE	Natychmiastowe działania	Planowane działania	Status	UWAGI
	Dokładny opis zdarzenia: Przyczyna: Skutek:	Kto, kiedy i komu zgłosił zdarzenie	Kto i kiedy poinformował o zdarzeniu komórkę HSE	Wymienić działania, które zostały podjęte natychmiast po zaistnieniu zdarzenia	Co i kiedy należy zrobić, aby zminimalizować / wyeliminować możliwość powtórzenia się incydentu	Status planowanego działania (zaplanowane, w trakcie, zrealizowane, przełożone)	Dodatkowe informacje o zdarzeniu / planowanych działaniach

Sprawnie funkcjonująca kultura bezpieczeństwa jest związana nie tylko
z zaangażowaniem i wsparciem przełożonych ale także każdego pracownika. Niezmiernie istotne jest aby firma miała jasno określoną misję, która skupiłaby się w głównej mierze na bezpieczeństwie w firmie. Silne poczucie tej misji ma pozytywny wpływ na samo bezpieczeństwo gdyż motywuje każdego członka załogi do bezpiecznego zachowania, zgodnego z założeniem firmy – tym samym wspólnego dla każdego pracownika, bez względu na zajmowane stanowiska.

W celu właściwego funkcjonowanie kultury bezpieczeństwa należy stworzyć odpowiednie zespoły które będą wspólnie omawiały kwestie związane z bezpieczeństwem
i które będą w stanie podjąć odpowiednie działania lub powiadomić odpowiednie służby. Zarząd firmy wspiera taką inicjatywę, gdyż podstawową wytyczną jest brak wypadków
i zdaje sobie sprawę z tego, że jest to możliwe do osiągnięcia dzięki zespołowemu działaniu (Rys. 4.1.1.). Oczywiście do perfekcji można dojść nie tylko poprzez samo bezpieczne zachowanie lecz poprzez zrozumienie jak ważne jest bezpieczeństwo własne i najbliższego otoczenia. Zespołowe podejście przyczynia się do tego, że każdy z pracowników bardziej aktywnie działają w zakresie poprawy bezpieczeństwa w miejscu pracy. Głównym celem kultury bezpieczeństwa jest to aby jednostka była ciągle skupiona na bezpieczeństwie własnym i swojego współpracownika, co pozwoli na wyeliminowanie potencjalnych urazów.

W celu właściwego funkcjonowania systemu bezpieczeństwa opartego na zachowaniu każdego pracownika są takie elementy jak:

• zaangażowanie pracowników i kierownictwa,
• informacja zwrotna,
• wskaźniki świadczące o poziomie bezpieczeństwa w firmie,
• analiza kluczowych wskaźników,
• szkolenia pracowników i kierownictwa.

Ponadto niezbędna jest świadomość, że kultura bezpieczeństwa nie jest projektem lecz procesem długotrwałym i wymagającym od każdego wysiłku, jednak warto w niego zainwestować, gdyż daje długotrwałe rezultaty i prowadzi do systematycznego doskonalenia.

Rys. 4.1.1. Krzywa Bradley’a

Źródło: CHSE Guidance Note 5.5

 

Żaden system nie jest jednak doskonały i pomimo wszelkich starań może dojść do wypadku w miejscu pracy. Jeśli już dojdzie do wypadku pracodawca jest zobowiązany[30] do:

• podjęcia działań eliminujących lub ograniczające zagrożenie,
• udzielenia pierwszej pomocy wszystkim poszkodowanym,
• zapewnienia w odpowiednim trybie i terminie ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku,
• zastosowania odpowiednich środków zapobiegających wypadkom.

W przypadku wypadku śmiertelnego, ciężkiego lub zbiorowego, pracodawca musi powiadomić o tym zdarzeniu inspektora pracy i prokuratora[31]. Co więcej, każdy pracodawca ma obowiązek prowadzenia rejestru wypadków związanych z pracą oraz ponosi on koszty związane z ustaleniem przyczyn i okoliczności wypadku.

Oprócz wewnętrznych wymogów dotyczących bezpieczeństwa, służba bhp spełnia przede wszystkim wymogi prawa polskiego[32] jak:

• przeprowadzanie kontroli warunków pracy oraz przestrzegania przepisów i zasad bhp, ze szczególnym uwzględnieniem stanowisk pracy, na których są zatrudnione kobiety w ciąży lub karmiące dziecko piersią, młodociani, niepełnosprawni, pracownicy wykonujący pracę zmianową, w tym pracujący w nocy, oraz osoby fizyczne wykonujące pracę na innej podstawie niż stosunek pracy w zakładzie pracy lub
  w miejscu wyznaczonym przez pracodawcę;
• bieżące informowanie pracodawcy o stwierdzonych zagrożeniach zawodowych, wraz z wnioskami zmierzającymi do usuwania tych zagrożeń;
• sporządzanie i przedstawianie pracodawcy, co najmniej raz w roku, okresowych analiz stanu bezpieczeństwa i higieny pracy zawierających propozycje przedsięwzięć technicznych i organizacyjnych mających na celu zapobieganie zagrożeniom życia
  i zdrowia pracowników oraz poprawę warunków pracy;
• udział w opracowywaniu planów modernizacji i rozwoju zakładu pracy oraz przedstawianie propozycji dotyczących uwzględnienia w tych planach rozwiązań techniczno-organizacyjnych zapewniających poprawę stanu bhp;
• udział w ocenie założeń i dokumentacji dotyczących modernizacji zakładu pracy albo jego części, a także nowych inwestycji, oraz zgłaszanie wniosków dotyczących uwzględnienia wymagań bezpieczeństwa i higieny pracy w tych założeniach
  i dokumentacji;
• udział w przekazywaniu do użytkowania nowo budowanych lub przebudowywanych obiektów budowlanych albo ich części, w których przewiduje się pomieszczenia pracy, urządzeń produkcyjnych oraz innych urządzeń mających wpływ na warunki pracy i bezpieczeństwo pracowników;
• zgłaszanie wniosków dotyczących wymagań bezpieczeństwa i higieny pracy
  w stosowanych oraz nowo wprowadzanych procesach produkcyjnych;
• przedstawianie pracodawcy wniosków dotyczących zachowania wymagań ergonomii na stanowiskach pracy;
• udział w opracowywaniu:

• zakładowych układów zbiorowych pracy,
• wewnętrznych zarządzeń, regulaminów i instrukcji ogólnych dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy;

• udział w ustalaniu zadań osób kierujących pracownikami w zakresie bhp;
• opiniowanie szczegółowych instrukcji dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy na poszczególnych stanowiskach pracy;
• udział w ustalaniu okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy oraz
  w opracowywaniu wniosków wynikających z badania przyczyn i okoliczności tych wypadków oraz zachorowań na choroby zawodowe, a także kontrola realizacji tych wniosków;
• wprowadzanie rejestrów, kompletowanie i przechowywanie dokumentów dotyczących wypadków przy pracy, stwierdzonych chorób zawodowych i podejrzeń o takie choroby, a także przechowywanie wyników badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy;
• doradztwo w zakresie stosowania przepisów oraz zasad bhp;
• udział w dokonywaniu oceny ryzyka zawodowego, które wiąże się z wykonywaną pracą;
• doradztwo w zakresie organizacji i metod pracy na stanowiskach pracy, na których występują czynniki niebezpieczne, szkodliwe dla zdrowia lub warunki uciążliwe, oraz doboru najwłaściwszych środków ochrony zbiorowej i indywidualnej;
• współpraca z właściwymi komórkami organizacyjnymi lub osobami, w szczególności w zakresie organizowania i zapewnienia odpowiedniego poziomu szkoleń
  w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy oraz zapewnienia właściwej adaptacji zawodowej nowo zatrudnionych pracowników;
• współpraca z laboratoriami upoważnionymi, zgodnie z odrębnymi przepisami, do wykonywania badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia lub warunków uciążliwych, występujących w środowisku pracy, w zakresie organizowania tych badań i pomiarów oraz sposobów ochrony pracowników przed tymi czynnikami lub warunkami;
• współpraca z laboratoriami i innymi jednostkami zajmującymi się pomiarami stanu środowiska naturalnego, działającymi w systemie państwowego monitoringu środowiska, określonego w odrębnych przepisach;
• współdziałanie z lekarzem sprawującym profilaktyczną opiekę zdrowotną nad pracownikami, a w szczególności przy organizowaniu określonych badań lekarskich pracowników;
• współdziałanie ze społeczną inspekcją pracy oraz z zakładowymi organizacjami związkowymi przy:

• podejmowaniu przez nie działań mających na celu przestrzeganie przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, w trybie i zakresie ustalonym w odrębnych przepisach,
• podejmowanych przez pracodawcę przedsięwzięciach mających na celu poprawę warunków pracy;

• uczestniczenie w konsultacjach w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy, a także
  w pracach komisji bhp oraz innych zakładowych komisji zajmujących się tą problematyką, w tym zapobieganiem chorobom zawodowym i wypadkom przy pracy;
• inicjowanie i rozwijanie na terenie zakładu pracy różnych form popularyzacji problematyki bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ergonomii.

Służba bhp nie jest jedynym organem w firmie, która ma wpływa na bezpieczeństwo
i higienę pracy. Równie istotną rolę odgrywa kierownictwo zakładu. Zgodnie z Kodeksem pracy^[33] taka osoba jest obowiązana:

• znać, w zakresie niezbędnym do wykonywania ciążących na niej obowiązków, przepisy o ochronie pracy, w tym przepisy oraz zasady bhp,
• organizować stanowiska pracy zgodnie z przepisami i zasadami bhp,
• dbać o sprawność środków ochrony indywidualnej oraz ich stosowanie zgodnie
  z przeznaczeniem,
• organizować, przygotowywać i prowadzić prace, uwzględniając zabezpieczenie pracowników przed wypadkami przy pracy, chorobami zawodowymi i innymi chorobami związanymi z warunkami pracy,
• dbać o bezpieczeństwo i higienę pracy pomieszczeń pracy i wyposażenia technicznego,
• dbać o sprawność środków ochrony zbiorowej i ich stosowanie zgodnie
  z przeznaczeniem,
• egzekwować przestrzeganie przez pracowników przepisów i zasad bhp,
• zapewniać wykonanie zaleceń lekarza sprawującego opiekę zdrowotną nad pracownikami.

Wymagania zarówno w stosunku do służb bhp jak i kierownictwa są rzetelnie wypełniane a sprawozdania z działalności związanej z poprawą stanu bezpieczeństwa
i wzrostem świadomości w zakresie kultury bezpieczeństwa przedstawiane są podczas spotkań kierownictwa czy też na tzw. cyklówkach.

---

[1] Kodeks Pracy, Rozdział X, art. 237¹¹, ust. 1,

[2] Dyrektywa Rady Nr 89/391 z 12 czerwca 1989, art. 7

[3] Dz.U. 1997 nr 109 poz. 704,

[4] „BHP w zakładzie pracy”

[5] Dz.U. 1997 nr 109 poz. 704, ust.1, pkt. 2,

[6] Kodeks pracy, Rozdział X, art. 237¹¹, ust. 4,

[7] Dz.U. 1997 nr 109 poz. 704, ust. 4,

[8] Kodeks pracy, art. 237³, ust. 2¹,

[9] Kodeks Pracy, art. 237¹¹, ust.2,

[10] Dyrektywa Nr 89/931, art.7, ust.3,

[11] Górska E., Lewandowski J., ”Podstawy zarządzania i kształtowania środowiska pracy”. Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, Warszawa 2002.

[12] Kodeks pracy, art. 15,

[13] Kodeks pracy, art. 207, ust. 1,

[14] Kodeks pracy, art. 207, ust 2,

[15] Kodeks pracy, art. 304, ust 1 i 2,

[16] Kodeks pracy, art. 237³, ust 1,

[17] Kodeks pracy, art. 237³, ust 3,

[18] Kodeks pracy, art. 229, ust 4,

[19] Kodeks pracy, art. 214, ust 1,

[20] Kodeks pracy, art. 214, ust 2,

[21] Kodeks pracy, art. 233,

[22] Kodeks pracy, art. 209¹, ust 1,

[23] Kodeks pracy, art. 237⁶, ust 1,

[24] Kodeks pracy, art. 237⁷, ust. 1,

[25] Kodeks pracy, art. 232,

[26] Kodeks pracy, art. 237⁹, ust 1,

[27] Bezpieczeństwo i higiena pracy w małych i średnich przedsiębiorstwach przemysłu chemicznego

[28] Dz.U. 2005 nr 259, poz. 2173, Rozdział 2, § 9.1, pkt.3,

[29] Kodeks pracy, art. 213-219.

[30] Kodeks pracy, art. 234, ust. 1,

[31] Kodeks pracy, art. 234, ust. 2,

[32] Dz.U. 1997r., nr 109, poz. 704,

[33] Kodeks pracy, art. 207, ust. 3, art. 212,